به گزارش پایگاه خبری پارسیان در ادبیات توسعه، یکی از شاخص های اصلی توسعه یافتگی یا قرارگیری در مدار پیشرفت، «بین المللی شدن» است. بین المللی شدن چنانچه دکتر «محمود سریع القلم» در کتاب ایران و توسعه یافتگی بیان می دارد، حرکت جامعه در مسیر کیفیت، رقابت و استاندارد معنا می یابد. از دید این استاد دانشگاه شهید بهشتی، امروز قرار گرفتن در مدارها و دوایر بین المللی یکی از شاخصه های یک کشور توسعه یافته محسوب می شود.(۱)

کوتاه‎ترین، کم‎هزینه‎ترین و مطمئن‎ترین راهی که می تواند یک جامعه را در مسیر بین المللی شدن قرار دهد، ایجاد مراکز آموزش عالی با کیفیت حضور در مدارهای بین المللی است. در جهان کنونی، آموزش عالی، به عنوان نیروی محرکه توسعه پایدار، دارای نقشی راهبردی است.

افزون بر آن، مراکز آموزش عالی با مزیت رقابتی، در سطح منطقه ای و بین المللی نقش تعیین کننده ای ایفا می کنند.

در این چارچوب، «حسن روحانی» رییس جمهوری اسلامی ایران در آیین آغاز سال تحصیلی دانشگاه ها و مراکز پژوهشی در دانشگاه تهران، بر ایجاد دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی با ظرفیت جذب دانشجوی خارجی و به زبان انگلیسی تاکید کرد.(۲)

به نظر می رسد اهمیت و ضرورت این اقدام می تواند از آن جهت باشد که در این مسیر، دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی نه تنها می توانند به بیشینه سازی ظرفیت های موجود بپردازند، بلکه همکاری های بین المللی نیز در عمل گسترش می یابد.

در این میان، آنچه را رییس جمهوری در سخنان خود بر آن تاکید کردند، می توان هم به عنوان یک شاکله در نظام آموزش عالی متصور بود و هم دورنما و چشم اندازی که می تواند ایران را به افق ۱۴۰۴ نزدیک سازد.

در چارچوب سند نهایی افق ۱۴۰۴ آمده است: «ایران کشوری است توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه، با هویت اسلامی و انقلابی، الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و موثر در روابط بین الملل».(۳)

بر این پایه، به نظر می رسد، در فرایند بین المللی کردن دانشگاه ها بایستی ۲ رویکرد را مورد تاکید قرار داد. از یک سو، دانشگاه ها می توانند روابط خود را با مراکز علمی جهانی از راه فرستادن استاد و دانشجو گسترش دهند، از سوی دیگر، مطابق با رویکرد تازه مبتنی بر حضور در عرصه بین المللی، بایستی در مسیر جذب دانشجو گام بردارند. چنین رویکردی می تواند فرصت های بی شماری را پیش روی مراکز علمی ایران قرار دهد که موارد زیر را در بر می گیرد:

– افزایش تعداد دوره های مطالعاتی و برنامه هایی که پیرامون موضوعات تطبیقی و بین المللی متمرکز هستند،

– افزایش ارتباطات برون مرزی در حوزه برنامه های تحصیلی،

– گسترش همکاریها، نمایندگیها و پردیس های تابع برون مرزی(۴)

– افزایش حضور در شبکه ها و مجموعه های بین المللی،

– افزایش فعالیت های فوق برنامه ای تحصیلی، با عناصر بین المللی و چند فرهنگی،

چنین فضایی می تواند نتایج و آثار بالقوه مثبتی به شرح زیر به همراه داشته باشد:

– بیشینه سازی استاندارد مراکز علمی داخلی

– بیشینه شدن منابع مالی مراکز آموزش عالی

– ایجاد فرصت برای جذب نخبگان دیگر کشورها

– ایجاد تنوع در برنامه های آموزشی و مدارک تحصیلی

– توسعه حرفه ای

– گسترش پژوهش مبتنی بر بازار

– و در فرجام بهبود کیفیت تحصیلی(۵).

اما در دیگر سو، بین المللی شدن دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی و ورود آن به عرصه جهانی می تواند آثار و نتایج منفی نیز به همراه داشته باشد که در سطور پایین به برخی از آنها اشاره می شود:

– افزایش رقابت منفی میان اعضای هیات علمی و گروهها برای به دست آوردن منابع،

– تجاری شدن برنامه های آموزشی(۶)،

– ایجاد دوگانگی در دانشگاه به عنوان یک سازمان آموزشی و یک سازمان درآمدزا،

– استفاده بیش از حد از زبان انگلیسی به عنوان ابزار آموزش،

– و افزایش مدرک گرایی.

**جمع بندی

با تحول در فضای جهانی به ویژه افزایش مناسبات و ارتباطات بین المللی، مراکز آمورش عالی و دانشگاه ها به پیروی از چنین فضایی تلاش کردند که ارتباطات بین المللی خود را افزایش دهند. دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی ایران نیز طی دهه های گذشته تلاش کرده اند تا با گسترش مناسبات خود در سطوح مختلف وارد صحنه جهانی شوند. اما این حضور در بیشتر موارد یا در حوزه منطقه ای بوده یا به صورت تعامل یک سویه یعنی حضور دانشجویان ایران در دیگر کشورها انجام شده است. اما به نظر می رسد همانطور که حسن روحانی رییس جمهوری اسلامی ایران، در مراسم نمادین گشایش دانشگاه های ایران بیان کردند، با تاسیس و تشکیل دانشگاه های انگلیسی زبان و ورود مراکز آموزش عالی ایرانی به عرصه جذب دانشجویان بین المللی، این تعامل یک سویه تکمیل شود.

در این چارچوب ایجاد و تشکیل مراکز علمی- آموزشی ایرانی با قابلیت بین المللی، افزون بر این که می تواند حضور مراکز آموزشی ایران را در عرصه بین المللی پر رنگ کرده و پاسخی راهبردی به الزامات بین المللی شدن ایران باشد، همچنین این مراکز را قادر خواهد ساخت با افزایش سطح کیفیت آموزشی و علمی، درآمدهای ارزی خود را نیز بیشینه سازند. اما بین المللی شدن دانشگاه به عنوان یک رویکرد تازه می تواند افزون بر نتایج مثبت، برآیندهای منفی نیز در بر داشته باشد که بررسی همه جانبه و جامع تری را می طلبد.